top of page

Isla sa Bohol

Bohol (Tagalog pronunciation: [buˈhol]), opisyal nga Lalawigan sa Bohol (Cebuano: Lalawigan sa Bohol; Hiligaynon: Kapuroan sang Bohol; Tagalog: Lalawigan ng Bohol), maoy usa ka isla nga lalawigan sa Pilipinas nga nahimutang sa Central Visayas nga rehiyon, naglangkob sa isla mismo ug 75 ka menor de edad nga naglibot nga mga isla. Tagbilaran ang kapital niini. Uban sa gilapdon sa yuta nga 4,821 km2 (1,861 sq mi) ug usa ka baybayon nga 261 km (162 mi) ang gitas-on, ang Bohol mao ang ikanapulo nga kinadak-ang isla sa Pilipinas.

(map art source: top-destination-choice-the-philippines.com)

An Lalawigan han Bohol usa nga primera klase nga probinsya nga ginbahin ngadto ha 3 nga mga distrito nga congressional, nga ginkukompwesto han 1 nga component nga syudad ngan 47 nga mga munisipalidad. Adunay 1,109 ka barangay.

Ang probinsya kay sikat nga destinasyon sa mga turista nga adunay mga baybayon ug resort. Ang Chocolate Hills, daghang bungdo sa brown-kolor nga anapog nga pormasyon, mao ang labing popular nga atraksyon. Ang mga pormasyon makita sa yuta (pagsaka sa pinakataas nga punto) o pinaagi sa hangin pinaagi sa ultralight air tours. Ang Panglao Island, nga nahimutang sa habagatan-kasadpan sa Tagbilaran, nabantog tungod sa mga lokasyon niini sa pag-diving ug kanunay nga gilista isip usa sa mga top ten diving locations sa kalibutan. Daghang mga resort sa turista ug mga sentro sa pag-dive sa habagatang mga baybayon. Ang Philippine tarsier, lakip sa pinakagamay nga unggoy sa kalibotan, lumad sa isla. (wikipedia)

Kasaysayan * Kamatuoran * + 

'SANDUGO" BLOOD COMPACT SITE

"SANDUGO" Blood Compact Site

lokasyon: Hinawanan, Lungsod sa Loay, Bohol Island

​

Ang National Historical Institute Marker sa Sandugo. Ang pruweba nga didto sa Loay, Bohol ang Blood Compact o Sandugo nahitabo niadtong Marso 25, 1565 isip mga ebidensya nga nakit-an ug haum sa deskripsyon nga nasulat sa libro (Colleccion De Documentos De Ultramar), dinhi niining libroha ang ekspedisyon ni Heneral Legazpi. gisulat ug girekord. Ang Deep Well taliwala sa duha ka suba.

Ginganlan kini isip Sikatuna’s Well nga gitukod mga 1200 A.D. ug hangtod karon anaa gihapon ug makita sa Hinawanan Loay, Bohol. Niining atabay ang mga tawo ni Heneral Legazpi nagkuha ug tubig ug namalit sa ilang galleon.

a fan post only!

photo © roger "rovi" vicente

Inside Bohol Island/ Laag Sa Isla-Bohol/  Isla Boholandia

Kasaysayan * Kamatuoran * + Mga istorya sa mga tigulang

                     *ug basi sa mga Marites sa isla"

BLOOD COMPACT COMMEMORATIVE SHRINE

Blood Compact Commemorative Shrine

lokasyon: Bool District, Tagbilran City, Bohol Island

​

Ang commemorative shrine sa siyudad nga gipahinungod sa makasaysayanong panghitabo tali ni Miguel Lopez de Legaspi ug Rajah Sikatuna nagpahigayon og blood compact niadtong Marso 16, 1565. Kining maong aksyon nagpasabot unta og kalinaw ug panaghigalaay tali sa mga langyaw ug lumad sa Bohol.

Ang istorya gikan sa karaang mga tawo nagsulti nga -

[Ang "Isang Dugo" nga ritwal o sandugo sulod sa barko sa Galleon nagsugod gikan sa baybayon sa Hinawanan, Loay hangtod sa baybayon sa lungsod sa Alburquerque, Baclayon, Bool, Lungsod sa Tagbilaran.]

​​

Niadtong Nobyembre 21, 1564, si El Adelantado Gobernador-Heneral Miguel López de Legaspi nangulo sa usa ka ekspedisyon (ika-3 nga ekspedisyon) ug mibiya sa Barra de Navidad, Mexico (kanhi Nueva España) sa pagpangita sa mga panakot ug sa Spice Islands nga gisugo ni Viceroy Luis de Velasco pinaagi sa harianong mando ni Haring Philip II sa Espanya. Kauban niya ang mga prayleng Augustinian, mga sundalo, apo ni Legaspi, ang umaabot nga Gobernador-Heneral, usa ka naluwas sa 1521 nga paglibot ni Magellan, ug kapin sa 200 ka uban pa. Ang ekspedisyon gilangkoban sa Capitana, nga gisakyan ni Legazpi ug Urdaneta, ang mga galyon nga San Pablo ug San Pedro, ug ang mga barko sa San Juan ug San Lucas.

​

Ang ekspedisyon nakaabot sa Guam niadtong Enero 23, 1565; Samar ug Leyte niadtong Pebrero 13; Limasawa niadtong Marso 9; ug Camiguin niadtong Marso 11 (sila adunay mahigalaon nga relasyon sa mga lokal nga hepe sa matag indianized island kingdom). Niadtong Marso 14, misuway sila pag-abot sa Butuan, apan subo nga nasinati sa ekspedisyon ang usa ka tropikal nga bagyo ug gipaanod ang ilang mga barko sa kusog nga hangin balik sa camiguin unya gihangyo ni Governador Heneral ang iyang lumad nga giya (indio) nga mangita ug kapuy-an sa isla. Niadtong Marso 15 sa kadlawon, niabot sila sa kadagatan sa Jagna, Bohol ug nisugo og gaan nga barko, San Juan nga mopaingon sa Butuan, samtang ang uban magpaabot kanila sa Bohol. Samtang didto sa Bohol, ilang nadakpan ang usa ka Bornean nga parao (barko), nga gimaneho ni Tuasanmalea, usa usab ka Borneo ug gihangyo nga tultolan sila og maayong dapit aron ayohon ang ilang naguba nga barko tungod sa bagyo ug magpasilong samtang nagpaabot sa ilang gaan nga barko gikan sa Butuan nga mobalik.Niadtong Marso 19, 1565, midunggo sila sa Hinawanan Bay ug ang uban daplin sa dakong suba sa Loay, Bohol.

​

Nagbantay sa posibleng bayolenteng reaksyon sa mga lumad sa isla, gitahasan ni Legaspi si Tuasanmalea nga pangitaon ang hepe sa isla aron makig-alyansa kanila, nga nagpasiugda nga dili sila mga barbarong Portuges apan malinawon nga mga Katsila. Ang Tuasanmalea miagi sa suba sa Loboc gikan sa Hinawanan Bay (karon bahin sa Villalimpia, Loay), palayo sa Himilian (Jimilian), ang lingkoranan sa gobyerno ni Datu Sigala. Apan, niadtong panahona, si Sigala wala sa Himilian. Hinuon, giabi-abi siya ni Rajah Sikatuna ug giingnan ang piloto nga paadtoon ang ilang kumander (Legaspi) aron makig-uban niya sa Sandugo aron masirado ang ilang alyansa. Apan, sa pagbalik ni Tuasanmalea, gidala na lang niya si Santiago de Garnica, ang constable-in-charge sa tubig sa Capitana. Kay nasayod nga dili si Garcina ang ilang lider, gitugotan lang ni Sikatuna ang iyang anak nga magpa-blood compact sa kanhi. Misugot dayon si Sikatuna nga molakaw paingon sa baybayon aron makigkita kang Legaspi.

​

Pagkasunod buntag, si Rajah (Datu) Sikatuna, uban sa mga manggugubat ug mga babaye miabot sa baybayon sa Hinawanan. Gisugat sila sa mga Katsila ug sa kataposan mihangyo kang Sikatuna nga mosakay kang San Pedro ug makigtagbo kang Legaspi. Uban sa pipila ka mga Katsila nga nagpabilin sa baybayon, si Sikatuna miuyon nga mosakay sa flagship uban sa 4 ka kauban: Sibumanglar (Si Bumanglar), Ximongoi (Si Mungoy) usa ka isla nga lumad, usa ka Bornean nga tighubad, ug Magut, usab usa ka Bornean (Kini nga mga Bornean anaa na sa isla). Kining 4 ka mga kauban mi-execute og 4 ka affidavits atubangan ni Hernado Riquel, ang chief clerk ni Legaspi alang sa administrative matters. Ang mga affidavit nagsaysay sa mga detalyadong panghitabo sa panahon sa pag-atake sa mga Portuges ug Ternatean sa Bool Kingdom niadtong 1563.

​

Sa baybayon sa Hinawanan Bay, Loay, Bohol ug sa punoan nga San Pedro, si Rajah (Datu) Sikatuna misulti kang Governador Heneral sa paghimo sa "usa ka dugo" nga ritwal sa iyang lingkoranan sa gobyerno sa Baclayon (karon naglangkob sa mga dapit sa Alburquerque, Balilihan, Corella, Sikatuna ug bahin sa Bool, Tagbilaran City), apan ang Governador Heneral miinsister unya sa ulahi si Rajah Sikatuna miuyon nga himuon ang "usa ka dugo" nga ritwal sulod sa barko samtang naglawig paingon sa kasadpang baybayon sa isla sa iyang dapit sa gobyerno - ang simbolikong Pacto Ang de Sangre (Sandugo) tali ni Rajah Sikatuna ug Gobernador-Heneral Miguel López de Legaspi gihimo, nagtak-op sa unang kasabotan sa kalinaw ug panaghigalaay niadtong Marso 25, 1565.

​

Human sa "sandugo", mitugpa ang barko sa kabaybayonan atubangan sa isla sa Panglao, nga naglakip na sa lungsod (karon sa Baclayon - Bool, Tagbilaran City). Sa baryo sa baybayon, usa sa kinadak-ang komunidad sa pinuy-anan ug lingkoranan sa gobyerno ni Rajah Sikatuna, gisaulog sa duha ka kampo ang ilang unang kasabotan sa kalinaw ug panaghigalaay diha sa pagbinayloay sa malipayong paghimo, pagbinayloay ug panag-ambitay sa pagkaon, ilimnon, arte sa matag kultura.

​

Laing blood compact ang gihimo, ning higayona tali ni Legaspi ug Datu Sigala, ang hepe sa Loboc niadtong Marso 28, 1565. Kining Sandugo giingong mas consequential kay sa una sanglit gihimo man kini sa mas tradisyonal nga paagi. Ang bino nga gigamit atol sa ilang blood compact mao ang lumad nga Tubâ (palm toddy) nga gisagol sa Hangot (coconut shell cup) imbes nga Spanish goblet. Gipaambit usab ni Sigala ang usa ka cantaro (mga 4 ka galon) sa tubâ ug usa ka lumad nga lechon sa mga Katsila, nga nagpasabot sa pagkamaabiabihon ug pagkamanggihatagon sa mga Pilipino ngadto sa langyaw nga mga kultura.

​

Samtang didto pa sa Bohol, nagpadala si Legaspi og frigate aron pagsuhid sa mga isla sa Sugbo. Bisan pa, ang gamay nga ekspedisyon nag-angkla sa Moroland sa Rajahnate sa Sugbo, apan wala midunggo sa baybayon tungod sa pagsupak sa mga lumad. Ang grupo sa frigate mibalik sa Bohol ug gipahibalo ang Governador General bahin sa sitwasyon. Nakahukom si Legaspi nga dad-on ang tibuok barko sa Sugbo ug mangayo og tabang ug dihadiha sa Sigala ug Sikatuna aron kuyogan ang iyang mga sundalong Espanyol. Ang lokal nga mga hepe miadto sa cebu sakay sa usa ka dako nga armadong sakayan nga nagdala sa ilang labing maayo nga walay kahadlok nga mga manggugubat nga miapil sa mga armada sa Espanya. Niadtong Abril 27, 1565 diin ilang gipildi si Rajah Tupas, nga nagtukod sa unang kolonya sa Espanya sa Pilipinas, ang Villa del Santísimo Nombre de Jesús ("Binutong sa Labing Balaan nga Ngalan ni Jesus") ug gideklarar kini isip iyang unang kapital.

"Motuo Kini o Dili"

fan post lang!

("One Blood" o blood compact nga gihimo sulod sa galleon - Original Art ni Juan Luna)

photo © roger "rovi" vicente

Inside Bohol Island/ Laag Sa Isla-Bohol/  Isla Boholandia

bottom of page